“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sân khấu gần gụi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sàn diễn nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới hấp dẫn. Điều này cộng hưởng với khó khăn dịch thuật đà nẵng về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều hí trường chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng thay đổi về cách trình bày, dàn dựng theo hơi thở thời đại để hiệp với thị hiếu thẩm mỹ người xem ngày nay.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở hoa hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở huê hồng đã đổi thay từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để hạp với thời khắc ngày nay và để tụ hợp truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, thành thử sân khấu được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D hỗ trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc đương đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên khung cảnh ăn nhập với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gũi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở hoả hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở tầng lớp đương thời, cách dàn dựng đương đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tiếp và không bị ngắt quãng vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung chia sẻ: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò con trẻ nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì trẻ em đi giải quyết chuyện người lớn. Pháp luật được giải quyết thông qua trò trẻ con. Đấy là giá trị chủ chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở hoa hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sân khấu cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn nức danh của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và cho diễn viên trong Liên hoan sân khấu Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một bộ mặt khác, hoàn toàn mới mẻ cho cách làm cũ, đó là ngôn ngữ sàn diễn tinh giảm, rõ ràng và thậm chí hoang vu của chủ nghĩa thể hiện - ước lệ. sàn diễn vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, nguyên tố hình thể và sự bá của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, ngôn ngữ gần gũi với khán giả trẻ, đôi khi khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng tầng lớp hiện giờ. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở thành trung tâm câu chuyện, làm nảy những tình huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các tình huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ ngôn ngữ thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

Ngoài ra, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến nức danh Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền tầng lớp thống trị xưa nhưng cũng là tấm gương đề đạt tầng lớp hiện tại. Từ những cấu tứ hấp dẫn, khôi hài... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người nữ giới Việt Nam hiện đại, sáng ý, ứng biến mọi cảnh huống rất tinh tế và khôn cùng khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sàn diễn được trang hoàng như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

Thực tế trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang núm làm mới vở diễn cũ để sân khấu không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như bây chừ. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng gắng thay đổi cách cảm, cách nghĩ, cách nhóng, phản biện và cách phản ánh hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sàn diễn đã biết cách sáng tạo ra những tiếng nói hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, phối hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nhân tố kỹ thuật hiện đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách trình bày.

Sơn Tùng